تئوری واردنWarden

پنج حلقه استراتژیک واردن، توسط سرهنگ بازنشسته ارتش آمریکا به نام جان واردن پیشنهاد شده و در همه جنگهای اخیر آمریکا مورد استفاده قرار گرفته است.این استراتژی مراکز ثقل کشور مورد تهاجم را در پنچ دایره متحدالمرکز قرار می دهد و از آنها به عنوان ساختارهای قدرت هر کشور یاد می کند.این تئوری بیان می کند که پنج حلقه مذکور چه در حالت دفاعی و چه در حالت حمله، باید در استراتژیهای دفاعی و تهاجمی در نظر گرفته شوند.بر اساس این تئوری اگر در شبیه سازی کشور با بدن انسان، مراکز ثقل مانند اندام انسانی در نظر گرفته شوند، برای از بین بردن قدرت تحرک و حیات یک کشور باید به مراکز ثقل آن کشور نفوذ کرد.به این ترتیب تهاجم گاهی می تواند بدون دخالت نیروهای نظامی کشور مورد تهاجم، از طریق ضربه زدن به مراکز ثقل، کشور مورد نظر را به زانو درآورد.همینطور در استراتژی دفاعی و اقدامات پدافند غیرعامل، کشورها باید این پنج حلقه و اثرات انهدام و آسیب هریک را بررسی نموده و استراتژی خود را بر این اساس پایه ریزی کنند.حلقه های واردن عبارتند از:

1. رهبری ملی(درونی ترین حلقه): معادل سیستم عصبی و مغز انسان                           National Leadership
2. محصولات کلیدی: معادل سیستم هاضمه و گردش خون انسان                                            Key Production
   
3. زیرساختها: معادل دست و پا و عضلات انسان                                                                    Infrastructures
4. جمعیت مردمی و اراده ملی: معادل روح و روان انسان                                         Populations&People Will
   
5. نیروهای عملیاتی: سلولهای دفاعی                                                                                   Field Forces  
   

مراکز ثقل

مراکز ثقل، مراکزی هستند که محور و منشا تمام تحرکات، فعالیتها و قدرت کشور می باشند.مراکز ثقل یک کشور مثل اعضای یک بدن انسان در نظر گرفته می شوند که در صورت انهدامِ هریک، پیکره کشور فلج شده و قادر به ادامه حیات نخواهد بود.مراکز ثقل کشورعبارتند از:

• مراکز اصلی تصمیم گیری های کلان سیاسی و نظامی و سازمان مرکزی صدا و سیما به مثابه مغز و سیستم عصبی ارگانیک.انهدام در این مراکز باعث از دست رفتن اداره و کنترل و فرماندهی کشور می شود.
• نیروگاه های برق، مراکز صنایع سنگین، پالایشگاه ها و مخازن سوخت، صنایع دفاعی، شبکه آبرسانی، انبارهای عمده غذایی و دارویی و بانک ها و مراکز عمده مالی به مثابه سیستم هاضمه و گردش خون ارگانیک.انهدام در این مراکز زیرساخت های اقتصادی و عملیاتی متوقف می شوند.
• فرودگاه ها، راه آهن، بنادر و شبکه راه و جاده و مخابرات محلی و منطقه ای به مثابه دست و پا و عضلات. انهدام در این مراکز باعث قطع خطوط ترابری وعدم امکان پشتیبانی و کمک رسانی می شود.
• مراکز عمده رسانه ای، شبکه های اجتماعی، اینترنت، مراکز منطقه ای صدا و سیما و مطبوعات به مثابه روح و اراده انسانی. در صورت انهدام این مراکز تضعیف روحیه مردمی و سست شدن وحدت ملی و تغییر باورها و ارزشها بوجود خواهد آمد.
• نیروهای عملیاتی شامل سیستمهای اعلام خبر، پایگاه های نظامی و مراکز پشتیبانی فنی آنها و نیروی انسانی مربوطه به مثابه سلولهای دفاعی بدن.در صورت انهدام زمینه برای تهاجم و اشغال کشور فراهم می شود.

سطح بندی اقدامات پدافند غیرعامل

همانگونه که گفته شد، پدافند غیرعامل از برنامه های استراتژیک در کشور می باشد.بر اساس سیاست هاس کلی آن و مطالعه اقدامات صورت گرفته بر اساس این اقدامات، می توانیم آنها را در چهار سطح دسته بندی کنیم:

1. سطح عالی و راهبردی: اقداماتی که در این سطح صورت می گیرد شامل عالی ترین سطح اقدامات در کشور می باشد. قانون اساسی، تدابیر رهبری کشور، قوانین موضوعی، چشم انداز بیست ساله کشور، برنامه های بلند مدت و سیاست های کلی عمده محورهای این سطح هستند.بیشترین اثرگذاری در این زمینه در این سطح از اقدامات پدافندغیرعامل ایجاد می شود.
2. سطح عملیاتی: شامل برنامه های اجرایی دستگاه ها و نظام اجرایی برنامه ها می باشد.دستورالعمل های اجرایی و روشهای اجرایی فنی و پدافند غیرعامل در این سطح تدوین و تشریح می شود.این سطح حوزه مهندسی دستگاه ها را شامل می شود و روش های فنی کاهش آسیب پذیری و پاسخ به تهدید یا کاهش آن در این سطح تدوین می شوند.آیین نامه های اجرایی قوانین مصوب مجلس،آیین نامه نظام عمرانی و فنی کشور، استانداردهای فنی و دستورالعمل های مدیریتی در این سطح کیفیت اجرای پدافند غیرعامل را تضمین می کنند.ادبیات این سطح مهندسی و استاندارد است.
3. سطح اجرایی: شامل اقدامات اجرایی با ماهیت اجرایی و آمادگی مقابله با حوادث می باشد.مسئولیت اجرایی در این سطح به عهده مسئولین اجرایی کشور است و اجرای با کیفیت برنامه ها، آمادگی مقابله با حوادث در دستگاه ها، اجرای آموزش، اجرای مانور و برطرف کردن آسیب پذیریهای اجرایی دستگاه ها در این سطح عملی می شود.ادبیات این سطح، ادبیات مدیریت بحران است.
4. سطح ویژه: برای انجام پروژه های خاص و یا زیرساخت های ویژه اقداماتی در این سطح صورت می گیرد که شامل اقدامات فوریتی بوده و بر اساس یک پاسخگویی خاص در زمان مشخص انجام می شود.

سیستمهای اعلام خبر و هشدار سریع (Early Warning)-اصول پدافند غیرعامل

سیستم های اعلام خبر و هشدار سریع هم در مدیریت بحران و شرایط اضطراری ناشی از حوادث و تهدیدات طبیعی و هم در پدافند غیرعامل از اهمیت ویژه ای برخوردارند.این سیستم ها به نوعی زمان پاسخگویی و مقابله با تهدید عملی شده را افزایش داده و موجب می شوند اثر عنصر غافلگیری در شرایط بحرانی بوجود آمده، کاهش یابد. این سیستمها باید تا حد امکان افراد درگیر در حادثه احتمالی و یا در معرض تهدید را پوشش دهد و این اطمینان وجود داشته باشد که به همه آنها اطلاع رسانی که هدف این سیستمهاست انجام شده است. این سیستمها علاوه بر افزایش میزان آمادگی در برابر تهدیدات موجب کاهش استرس و ایجاد امنیت روانی بیشتر می شوند.نحوه اطلاع رسانی و نوع هشدار این سیستمها در شرایط مختلف کاری و بر اساس نوع تهدیدات، متفاوت است. هشدار در این سیستمها می توانند در سطح ملی، منطقه ای و یا به شکل محیطی باشند و اشکال مختلفی همچون صوتی، تصویری، ارتعاشی و ... داشته باشند.در حال حاضر سیستمهای هشدار راداری حفاظت از مرزها و سیستمهای هشدار سریع زلزله از مهمترین و کاربردی ترین سیستمهای اعلام خبر و هشدار سریع در کشورهای مختلف هستند.

مقاوم سازی و استحکامات (Hardening & Fortification)-اصول پدافند غیرعامل

مقاوم سازی و ایجاد استحکاماتی که بتواند بخشی از آسیب پذیریها را حذف و یا قسمتی از اثرات آنها را کاهش دهد، از اصول پدافند غیرعامل است. به نظر می رسد این اصل شامل یکی از بدیهی ترین اقدامات دفاعی در همه زمینه ها باشد؛اما زمانی اهمیت موضوع و پیچیدگی آن مشخص می شود که طبقه بندی مراکز ثقل و زیرساخت های یک کشور با توجه به نوع تهدیدات موجود مشخص شود. همانگونه که در همه اصول پدافندغیرعامل رعایت می شود، اجرای هیچ پروژه ای نباید هزینه ای بیش ازهزینه آنچه در صورت عملیاتی شدن تهدید به کشور تحمیل می شود، داشته باشد.مراکز حیاتی، حساس و مهم هریک دارای پروژه های مقاوم سازی متفاوت هستند. ضمن اینکه مصادیق مقاوم سازی در هریک از صنایع مختلف بر اساس نوع فعالیت و نوع تهدیدات متصور در مورد انها به شکلی متفاوت اجرا می شود.ایجاد فضاهای امن برای مدیریت شرایط اضطراری یکی از اقداماتی است که در زمینه مقاوم سازی انجام می شود.

جداسازی و جابه جایی (Separation)

 

 

جداسازی، گسترش افراد، تجهیزات و فعالیت‌های خودی از محل استقرار اصلی به محلی دیگر به منظور تقلیل آسیب پذیری، کاهش خسارات و تلفات می‌باشد؛ انتقال هواپیما‌های مسافرتی به فرودگاه‌های دورتر از برد سلاح های دشمن و یا انتقال تجهیزات حساس قابل حمل از محل اصلی به محل موقت که به علت عدم شناسایی و حساسیت مکانی، دارای امنیت و حفاظت بیشتری می‌باشد مصداقی از جداسازی و جابجایی است.جداسازی در حقیقت ایجاد فاصله مناسب بین اجزای یک سیستم است به نحوی که چنانچه یک جز از آن مورد تهدید قرارگرفت، جز دیگر آن آسیب نبیند و یا با حداقل آسیب روبرو شود.

جداسازی در مواردی به گونه ای صورت می گیرد که موجب توقف کامل فعالیت نگردیده و امکان راه اندازی و از سرگیری فعالیت پس از یک حمله و انهدام بخشهایی از تاسیسات و تجهیزات با استفاده از تجهیزات و وسایل متفرقه امکان پذیر باشد.حداقل کار جداسازی، انتقال تجهیزات ، قطعات ، مواد و سایر وسایلی که نقشی در فعالیت جاری ندارند به محل امن تر می باشد تا بدون اینکه کاهشی در فعالیت صورت گیرد بتوان از این وسایل در زمان نیاز بهره برداری نمود. جداسازی در محلهایی که ممکن است مورد حمله دشمن قرار گیرند از حداقل پرسنل استفاده گردد.

 

 

 

 

پراکندگی (Dispersion)-اصول پدافندغیرعامل

پراکندگی در پدافند غیرعامل به این معنا است که عملکرد های حیاتی و حساس در کنار یکدیگر قرار نگیرند. این موضوع به ویژه در مورد زیرساخت های یک کشور از اهمیت برخوردار است. پراکندگی در صورت اجرا شدن به صورت صحیح، موجب کاهش آسیب پذیری در اثر تهدیدات خواهد شد و در صورت آسیب دیدگی یک عملکرد خاص، بقیه از آسیب پذیری در اثر آن تهدید مصون می مانند.این پراکندگی می تواند متناسب با تهدیدات گونانگون و در حوزه های مختلف جغرافیایی صورت گیرد.شرط اساسی برای انجام اینکار اینست که هزینه ناشی از اجرای پراکندگی یک پروژه خاص، با توجه به کاهش خسارت در زمان ایجاد بحران دارای توجیه اقتصادی باشد.

فریب (Deception)-اصول پدافند غیرعامل

به مجموعه اقداماتی که بتواند بازشناسی و توجه دشمن را از هدفهای مورد نظر منحرف و موجب گمراهی وی در تشخیص و هدف گیری شود فریب گفته می شود .

این امر می تواند از روشهای مختلف از قبیل مشابه سازی با شبکه ها و سازه های کاذب ، بدل سازی یا تغییر شکل هوشیارانه فعالیت به نحوی که دشمن را از شناسایی منحرف کند، اقدام طراحی شده جهت گمراهی دشمن در تشخیص هدف و انحراف ذهن دشمن از اهداف مهم به سمت اهداف کاذب و کم اهمیت، انجام شود. فریب بر اساس موارد زیر استوار است:

• هدایت متمرکز به منظور ایجاد یکنواختی و هماهنگی و احتراز از اقدامات سلیقه ای و مقطعی و بعضا اشتباه

• اجرای غیر متمرکز برای کسب حداکثر انعطاف پذیری اجرایی در بکارگیری روشها و خلاقیتها با عنایت به شرایط خاص محیطی

• ارتقای توان دفاعی و تداوم بقای مراکز ثقل ازطریق ایجاد مواضع و سایتهای فریبنده برای گمراهی و فریب دشمن و تحمل هزینه بیشتر به او
  

عملیات فریب در حوزه اطلاعات نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. با توجه به اینکه امروزه در عصر اطلاعات به سر می بریم و هر کشوری که در تحلیل اطلاعات خود و اطلاعات بین المللی توانمندتر باشد، دارای قدرت بیشتری خواهد بود، به این نتیجه می رسیم که فریب اطلاعاتی در پدافندغیرعامل نقشی انکار ناپذیر دارد.در اینجا به یکی از تعاریف عملیاتی فریب اطلاعاتی اشاره می کنم:

تلاش جهت منحرف نمودن تحلیل های اطلاعاتی حریفان در موقعیت های سیاسی، نظامی، اقتصادی، صنعتی و اجتماعی که با آن روبرو می شوند و واداشتن آنها به اقدام بر اساس تحلیل های غلط، درراستای منافع خودی

پوشش(cover)-اصول پدافندغیرعامل

مفهوم پوشش، پنهان سازی و حفاظت تاسیسات ،تجهیزات ونیروی انسانی در برابر دید دشمن می‌باشد. ایجاد پوشش یک اقدام موقتی است که با بالا رفتن شدت تهدید انجام شده و تا زمانی که احتمال حمله وجود دارد ادامه می‌یابد.

 با این عمل تاسیسات و تجهیزات یا مرکز فعالیت، از دید نیروی انسانی دشمن یا حسگرها و سنجه های مورد استفاده پنهان می شود.همچنین پوشش حفاظتی در طرح ها و برنامه های دارای طبقه بندی و تردد افراد در اماکن طبقه بندی شده نیز انجام می شود.

در حقیقت پوشش تکمیل کننده استتار و پنهان سازی است و فریب است که بسته به نوع تهدید، تجهیزات، منطقه جغراقیایی وعواملی از این دست با درصد های متفاوت و کارکردهای مختلف به کار گرفته می شوند.

پنهان سازی(concealmentاختفا)-اصول پدافندغیرعامل

 

اختفاء یا پنهان سازی اقداماتی است که مانع از قرار گرفتن تاسیسات و تجهیزات در دید مستقیم دشمن گردیده و یا تشخیص تاسیسات و تجهیزات و همچنین انجام فعالیتهای خاص را برای او غیر ممکن و یا مشکل می سازد.دشمن همواره تلاش می نماید تا نقاط حیاتی ، حساس و مهم کشور را کشف و نقطه گذاری نموده و یا از فعالیتهای مهم مطلع گردد تا در زمان مناسب با هدف گیری دقیق ، تاسیسات یا تجهیزات را منهدم و فعالیتها را مختل نماید.پنهان سازی کامل و همچنین ایجاد تاسیسات در اعماق زمین یا در دل کوهها به عنوان بهترین و موثرترین راه حل مشکل بوده و یا شاید از نظر اقتصادی به صرفه نباشد، ولی با انجام این اقدامات می توان دستیابی دشمن به هدف را غیر ممکن و یا مشکل نمود.دو راه مهم در پنهان سازی عبارتنداز:

• حفاظت از فعالیت ها در برابر دید دشمن با استفاده از عوارض طبیعی
• مخفی کردن تاسیسات، تجهیزات در دل عوارض طبیعی