رابطه ی امنیت سیاسی و بحران

گاهی اوقات بیشترین آسیبها و تهدیدات در فضای سیاسی و یا موارد مرتبط با آن رخ می دهدو حتی سازمانها را نیز تحت تأثیر قرار می دهد. از این رو بسیاری از صاحب نظران معتقد هستند نگاه به امنیت سیاسی به عنوان یکی از مهمترین موضوعات در کنترل بحران نقش اساسی دارد. شاید علت این امر ارتباط این مهم، با ثبات حکومتها و در سطح پایینتر سازمانها باشد. زمانی که تهدیدی در جامعه علیه حکومت و کشور وجود نداشته باشد و یا حداقل در سطحی قابل قبولی مطرح باشد، می توان در مورد امنیت سیاسی صحبت کرد. برای ایجاد امنیت سیاسی لازم است مباحث مطروحه در فضای اجتماعی، سیاسی و امنیتی را مورد توجه قرار داد. در فضای اجتماعی به طور معمول موضوعات در شکل اولیه خود در قالب پدیده نمود می یابند. این پدیده دوران تکوین خود را به صورت مخفی طی می کند، اگر توجهی به حل آن نشود، به مرور زمان تبدیل به یک موضوع شده و فضای اجتماعی را ملتهب ساخته و تبدیل به یک موضوع سیاسی می شود. موضوع سیاسی حداقل سه مرحله را تحت عناوین مسئله، مشکل و معضل، درفرآیند مشخصی طی میکند. اگر در مرحله تبدیل موضوع به مسئله برای آن چاره اندیشی نشود، این مسئله تبدیل به مشکل شده و درمرحله پیچیده تر تبدیل به معضل می شود. حل معضل بسیار سختر از حل مسئله است. معضل آستانه تحمل و یا خط قرمز جامعه است، که با عبور از آن محیطی ناامن برای حکومت ایجاد شده و به اصطلاح فضای امنیتی شکل می گیرد. در این فضا بحثی به نام خطر، حکومت را تهدید می کند که با گسترش آن بحرانهای سیاسی شکل می گیرد. وقتی این حالت حاکم شود امنیت سیاسی حکومت با خطر جدی مواجه شده و احتمال سقوط حکومت فراهم می شود. (اصغر افتخاری : 1386:35)

برای تقویت امنیت سیاسی، دولت و سیاستمداران حکومتی و حتی مدیران سازمانها باید تلاش جدی خود را برای ایجاد نظم سیاسی به کار گیرند. نظم سیاسی می تواند پایان منازعه سیاسی حداقل در داخل کشور باشد؛ به شرط آنکه بر مبنای اصول و توجه به محورهای اساسی ارزش ها، فرهنگ، تمدن، دین و قانون برنامه ریزی شود. برخی از اندیشمندان معتقدند وقتی دولتی/سازمانی وجود ندارد نظم و قانون هم وجود ندارد پس دولت و سازمانها نقش محوری در ایجاد نظم و قانون که محور اساسی امنیت سیاسی اجتماعی کشورها و در سطح خرد سازمانهاست ، داشته و می توان بر محور آن به صلح و آرامش و در نهایت امنیت رسید. اگر چه رسیدن به این امنیت در نگاه صاحب نظران اندیشه متفاوت است، اما به هر حال همه ی آنها به اهمیت نظم سیاسی واقف بوده و به وجود آن تأکید دارند و مثلاً اندیشمندان لیبرال معتقدند وقتی قراردادی برای تشکیل آن جامعه بسته شد، دوران صلح حاکم خواهد شد. در این وضعیت اگر چه خشونت سیاسی هم وجود داشته باشد، استثناست. چپی ها می گویند نظم سیاسی پایان منازعه نیست، ادامه آن به صورتی پیچیده است. این که مارکس می گوید دولت چیزی جز ابزار سرکوب پرولتاریا نیست یعنی منازعه ادامه دارد. هگل معتقد است حتی اگر نظم سیاسی به وجود آید منازعه باز هم وجود دارد. هابرماس که گفت و گوی تمدنها متأثر از اندیشه های اوست، معتقد است جامعه مدنی ای وجود خارجی دارد که در تنازع وجود داشته باشد و این تنازع به واسطه گفت و گو می تواند به ارزشهای عمومی تبدیل شود و عامل پایان دادن به تنازع است. نیکلاس لومان معتقد است جوهر سیاست منازعه است و تنازعات بشری نه تنها تقلیل نمی یابد بلکه در حال تکثیر است. هانتینگتون هم به تداوم تنازع اعتقاد دارد و بر خلاف فوکویاما می گوید باید سودای جهان یکپارچه را که کانت می گوید فراموش کرد. لیبرال دموکراتها هم فراموش کنند که می توانند جهان را تصرف کنند، در جهان حوزه های تمدنی تنازع وجود دارد و به صلح نمی انجامد. هانتینگتون از تنازع تمدنی در عرصه بین المللی و لومان در حوزه قلمرو دولت بحث می کنند اینکه دولت ـ ملت می شکند و جامعه انسانی کثرت پیدا می کند و سبب بیگانگی قلمرو بشری می شود به گونه ای که دیگر توان برقراری گفت و گوی تمدنها نخواهد بود. به هر حال در ذیل دولتها و حتی عرصه بین الملل کثرت مداومی وجود دارد که حد وسط تنازع است . این امر باعث شد تا بسیاری از اندیشمندان معتقد شوند جهان به اوج آشوب رسیده است.

همه مواردی که در مورد موضع سیاسی طرح شد در مورد سایر موضوعات غیرسیاسی که سازمانها با آن روبرو هستند مصداق دارد. در واقع تمامی سازمانها با هر سه موضوع تکوین، ظهور و گسترش موارد مبتلا به در سازمانها با آن روبرو هستند که این مهم را می توان همانند درختی تشبیه نمود که ریشه آن همان دوران تکوین و شکل گیری را طی می کند ک به طور معمول پنهان است و دیده نمی شود . این مرحله در ادامه می تواند به صورت ساقه درخت که همان مرحله ظهور است نمود پیدا کند و در مرحله پایانی در قالب شاخ و برگ گسترش یابد که در این مرحله کنترل آن سخت و دشوار خواهد بود .

منبع: راهبردهای سازمانی و مدیریت بحران، مصطفی ساوه درودی

پنهان سازی(concealmentاختفا)-اصول پدافندغیرعامل

 

اختفاء یا پنهان سازی اقداماتی است که مانع از قرار گرفتن تاسیسات و تجهیزات در دید مستقیم دشمن گردیده و یا تشخیص تاسیسات و تجهیزات و همچنین انجام فعالیتهای خاص را برای او غیر ممکن و یا مشکل می سازد.دشمن همواره تلاش می نماید تا نقاط حیاتی ، حساس و مهم کشور را کشف و نقطه گذاری نموده و یا از فعالیتهای مهم مطلع گردد تا در زمان مناسب با هدف گیری دقیق ، تاسیسات یا تجهیزات را منهدم و فعالیتها را مختل نماید.پنهان سازی کامل و همچنین ایجاد تاسیسات در اعماق زمین یا در دل کوهها به عنوان بهترین و موثرترین راه حل مشکل بوده و یا شاید از نظر اقتصادی به صرفه نباشد، ولی با انجام این اقدامات می توان دستیابی دشمن به هدف را غیر ممکن و یا مشکل نمود.دو راه مهم در پنهان سازی عبارتنداز:

• حفاظت از فعالیت ها در برابر دید دشمن با استفاده از عوارض طبیعی
• مخفی کردن تاسیسات، تجهیزات در دل عوارض طبیعی

امنیت ملی و بازدارندگی

باتوجه به اهمیت موضوع امنیت ملی و ارتباط تنگاتنگ امنیت ملی و استراتژی اتخاذ شده در یک کشور در زمینه دفاعی و بتبع آن مقوله پدافند غیرعامل، مفهوم و تعریف امنیت ملی و همچنین مفهوم بازدارندگی که موچب افزایش امنیت ملی می شود را بررسی می کنیم:

امنیت ملی مثل خیلی از مفاهیم علوم انسانی تعریف واحدی ندارد.حفظ یا ایجاد وضعیتی که منافع و ارزشهای اساسی کشور در آن، مورد تهدید نباشد یا حفظ قدرت در همه مولفه های آن برای اعمال حک.مت مستقل یا توان یک ملت برای حفظ ارزشهای داخلی ازتهدیدات خارجی هرکدام میتواند مفهوم امنیت ملی را نشان دهد.سه تعریف زیر به عنوان تعاریف اصلی مورد توافق کارشناسان امنیت می باشد:

• ازدیدگاه روابط بین الملل: «امنیت ملی حالتی است که ملتی فارغ از تهدید ازدست دادن تمام یا بخشی از جمعیت، دارایی ویا خاک خود به سر می برد.»
• تعریف سازمان ملل متحد: «اینکه کشورها هیچ گونه احساس خطر حمله نظامی، فشار سیاسی یا اقتصادی نکنند وبتوانند آزادانه گسترش و توسعه خویش را تعقیب کنند.»
• ازدیدگاه علوم سیاسی: «امنیت ملی احساس آزادی کشور در تعقیب هدف های اساسی و فقدان ترس و خطر جدی از خارج نسبت به منافع سیاسی و حیاتی کشور می باشد.»
  

امنیت ملی دارای ویژگی هایی اساسی است که موجب می شود با وجود تعریف یکسان، در کارکرد و سطح در کشورها و محیط های مختلف به صورتهای گوناگونی جلوه گر شود.این ویژگیهای اساسی عبارتنداز:

1. نسبی بودن: دستیابی به امنیت مطلق ناممکن است زیرا قدرت که مبنای تحصیل امنیت است، متغیر و نسبی است.
2. ذهنی بودن: یک برداشت ذهنی است، برآیند باورها و اعتقادات ملی و فرهنگی و ...مردم است
3. تجزیه ناپذیربودن: امنیت موضوعی یکپارچه است، قابلیت تجزیه و تفکیک ندارد، امنیت بخشی از یک کشور نمیتواند به معنای امنیت در کشور باشد.
   

در کنار مفهوم امنیت ملی، مفهومی به نام بازدارندگی وجود دارد که افزایش آن موجب ارتقا سطح امنیت ملی خواهد بود.بنا به تعریف بازدارندگی عبارتست از:

«سعی و اقدام برای اعمال نفوذ در فکر و عمل و ایجاد ترس در طرف مقابل تا او را از اقدام به عملی که متضمن خسارت یا هزینه ای است، بازدارد.بازدارندگی متشکل از عنصر مقاومت و تحمل در برابر حمله دشمن، پاسخ به حمله او و قدرت پشیمان کنندگی از تهاجم در دشمن  می باشد.»

پدافند غیرعامل و امنیت ملی

پدافند غیرعامل نقش موثری بر ارتقا امنیت ملی دارد.امنیت ملی حالتی است که ملتی فارغ از تهدید از دست دادن تمام یا بخشی از جمعیت، دارایی و یا خاک خود، در آن به سر می برد. هرچند که تعاریف متعددی از امنیت و امنیت ملی ارایه شده اما می توان گفت بنا به همین تعریف امنیت ملی دارای مولفه هایی است که اقدامات پدافند غیرعامل بر همه این مولفه ها تاثیرگذار بوده و افزایش امنیت را به دنبال دارد.این مولفه ها عبارتند از:

• حفظ جان مردم : پدافند غیرعامل کاهش تلفات انسانی را به دنبال دارد.
• حفظ تمامیت ارضی : ایجاد بازدارندگی و افزایش آستانه مقاومت ملی توسط پدافند غیرعامل انجام می شود.
• حفظ سیستم سیاسی و اقتصادی : پدافند غیرعامل موجب کاهش آسیب پذیری زیرساخت های حیاتی و حساس کشور می شود.
• حفظ استقلال و حاکمیت کشور : حفاظت مراکز عمده هدایت و راهبری ونظامی و اجتماعی کشور از نتایج پدافندغیرعامل است.