پراکندگی (Dispersion)-اصول پدافندغیرعامل

پراکندگی در پدافند غیرعامل به این معنا است که عملکرد های حیاتی و حساس در کنار یکدیگر قرار نگیرند. این موضوع به ویژه در مورد زیرساخت های یک کشور از اهمیت برخوردار است. پراکندگی در صورت اجرا شدن به صورت صحیح، موجب کاهش آسیب پذیری در اثر تهدیدات خواهد شد و در صورت آسیب دیدگی یک عملکرد خاص، بقیه از آسیب پذیری در اثر آن تهدید مصون می مانند.این پراکندگی می تواند متناسب با تهدیدات گونانگون و در حوزه های مختلف جغرافیایی صورت گیرد.شرط اساسی برای انجام اینکار اینست که هزینه ناشی از اجرای پراکندگی یک پروژه خاص، با توجه به کاهش خسارت در زمان ایجاد بحران دارای توجیه اقتصادی باشد.

فریب (Deception)-اصول پدافند غیرعامل

به مجموعه اقداماتی که بتواند بازشناسی و توجه دشمن را از هدفهای مورد نظر منحرف و موجب گمراهی وی در تشخیص و هدف گیری شود فریب گفته می شود .

این امر می تواند از روشهای مختلف از قبیل مشابه سازی با شبکه ها و سازه های کاذب ، بدل سازی یا تغییر شکل هوشیارانه فعالیت به نحوی که دشمن را از شناسایی منحرف کند، اقدام طراحی شده جهت گمراهی دشمن در تشخیص هدف و انحراف ذهن دشمن از اهداف مهم به سمت اهداف کاذب و کم اهمیت، انجام شود. فریب بر اساس موارد زیر استوار است:

• هدایت متمرکز به منظور ایجاد یکنواختی و هماهنگی و احتراز از اقدامات سلیقه ای و مقطعی و بعضا اشتباه

• اجرای غیر متمرکز برای کسب حداکثر انعطاف پذیری اجرایی در بکارگیری روشها و خلاقیتها با عنایت به شرایط خاص محیطی

• ارتقای توان دفاعی و تداوم بقای مراکز ثقل ازطریق ایجاد مواضع و سایتهای فریبنده برای گمراهی و فریب دشمن و تحمل هزینه بیشتر به او
  

عملیات فریب در حوزه اطلاعات نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. با توجه به اینکه امروزه در عصر اطلاعات به سر می بریم و هر کشوری که در تحلیل اطلاعات خود و اطلاعات بین المللی توانمندتر باشد، دارای قدرت بیشتری خواهد بود، به این نتیجه می رسیم که فریب اطلاعاتی در پدافندغیرعامل نقشی انکار ناپذیر دارد.در اینجا به یکی از تعاریف عملیاتی فریب اطلاعاتی اشاره می کنم:

تلاش جهت منحرف نمودن تحلیل های اطلاعاتی حریفان در موقعیت های سیاسی، نظامی، اقتصادی، صنعتی و اجتماعی که با آن روبرو می شوند و واداشتن آنها به اقدام بر اساس تحلیل های غلط، درراستای منافع خودی

استتار (camouflage)-اصول پدافندغیرعامل

استتار یکی از اصول مهم پدافندغیرعامل می باشد و به مفهوم استفاده از تجهیزات و روشهایی برای همگون سازی، تغییر شکل، شبیه سازی در جهت ایجاد مانع در راه کشف و شناسایی تاسیسات و تجهیزات و نیروها توسط آشکارسازهای دشمن است.فن و هنری است که با استفاده از عوارض طبیعی یا وسایل مصنوعی امکان شناسایی امکانات و نیروهای خودی را توسط دشمن کاهش می دهد.مفهوم کلی استتار هم رنگ و هم شکل کردن تاسیسات و تجهیزات با محیط اطراف می‌باشد. استتار از موثرترین و متداول‌ترین روشهای پدافند غیرعامل در دنیا است.

در مبحث استتار دو نوع دید از طرف دشمن مدنظر است:

•  دید هوایی
•  دید زمینی

عوامل مربوط به اجرای استتار عبارتند از:

•  رنگ
  
• سایه
• بافت
• زمین
• جنس
• مصالح
• حرارت
  
• ...

انواع استتار عبارتند از :

1. استتار نوری
2. استتار حرارتی
3. استتار راداری
4. استتار رادیویی (مثل ایجاد پارازیت یا ارسال فرامین کاذب)
5. استتار بصری
6. استتار صوتی
7. ضد الکترونیکی

آمایش سرزمینی(مکان یابی) -اصول پدافندغیرعامل

در نوشتار پیشین به بیان اصول پدافندغیرعامل پرداختم.در این نوشتار اولین  و مهمترین اصل پدافند غیرعامل را بررسی خواهم کرد.مکان یابی در حقیقت بخشی از یک مقوله بسیار مهم و استراتژیک در برنامه ریزی و تخصیص منابع کشورها، به نام آمایش سرزمین Spatial Planning می باشد.آمایش یک واژه پارسی از مصدر آمودن است که براساس فرهنگ دهخدا به معنای آمیختن و مستعد کردن و آراسته کردن و درکنار هم چیدن و... می باشد.این معانی با توجه به مفهوم علمی کلمه آمایش سرزمین، به نوعی در  کلمه آمایش مستتر است.آمایش سرزمین در عام ترین تعریف، تنظیم رابطه ی میان سه راس مثلث انسان، فضا و فعالیت می باشد.براساس برداشت ها و مفاهیم متفاوت از توسعه، تعاریف گوناگونی از آمایش سرزمین در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و جغرافیایی ارائه شده است اما این تعریف به یکی قابل قبول ترین و مصطلح ترین تعاریف آمایش سرزمین، تبدیل شده است:

«آمایش سرزمین تنظیم رابطه بین انسان وفضا و فعالیت برای بهره وری بهینه از امکانات وقابلیت های سرزمین در جهت بهبود وضعیت مادی و معنوی اجتماع بر اساس ارزش های اعتقادی با توجه به سوابق فرهنگی و ابزار علم و تجربه در طول زمان است.مفاهیمی که این نحوه نگرش به آمایش سرزمین در بر دارد، ناظر بر مقولاتی  نظیر فعالیت یابی برای مکانی خاص، مکان یابی برای فعالیتی خاص، الگوی سازماندهی فضا، الگوی اسکان جمعیت و مدیریت سازمان فضایی توسعه است.»

آمایش سرزمین دارای سه بعد سازمانی، ساختاری و فضایی است که کاملن بهم پیوسته اند و باید میان آنها هماهنگی و توازن برقرار باشد:

• بعد سازمانی: از اهرم های مدیریتی است و از سطح وزارتخانه ها و مراکز ذیصلاح اقتصاد کلان آغاز وبه اقتصاد خرد در سطح واحدهای صنعتی اعم از دولتی و خصوصی و تعاونی ختم می شود.بعد سازمانی طرح های سازمانی داخلی موسسات و سازمانها و روابط درونی و بیرونی آنها را شامل می شود.
• بعد ساختاری: رشته ها و شاخه های مختلف تولیدی و غیرتولیدی و روابط آنها با هم با توجه به نیازها و اهداف تعیین شده مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می گیرند.ازجمله صنایع، مواد خام، سوخت و انرژی، خطوط ارتباطی، نیروی کار و حجم سرمایه مورد نیاز، مسائلی هستند که در بعد ساختاری مطرح می شوند.
• بعد فضایی: به دو بخش عمده فضای جغرافیایی و فضای اقتصادی تقسیم می شود.بخش جغرافیایی شامل منابع طبیعی و دیگر قابلیت های طبیعی است که تمام آنها مجموعه ای از واقعیات عینی را تشکیل می دهند.بخش دیگر شامل فعالیت های اقتصادی است که سیستم های گوناگون فعالیت های تولیدی و غیرتولیدی، تقسیم کار در فضا و روابط انسانها را با هم مشخص می کند.

اصول پدافندغیرعامل

اصول پدافند غیر عامل مجموعه اقدامات بنیادی و زیربنایی است که در صورت به کار گیری می توان به اهداف پدافند غیر عامل از قبیل تقلیل خسارات و صدمات ، کاهش قابلیت و توانایی سامانه های شناسایی دشمن ، هدف یابی و دقت هدف گیری تسلیحات آفندی دشمن، تحمیل هزینه بیشتر به وی، افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب پذیریها و تسهیل مدیریت بحران نائل شود؛ که  این اصول عبارتند از :

1. مکان یابی (Site  Selection)

2. استتار (Camouflage)

3. اختفاء (Concealment)

4. پوشش (Cover)

5. فریب (Deception)

6. پراکندگی (Dispersion)

7. جداسازی و جابه جایی (Separation)

8. مقاوم سازی و استحکامات (Hardening & Fortification)

9. اعلام خبر (Early Warning)

در نوشتارهای بعدی در مورد هریک از این اصول توضیح خواهم داد.

پدافند غیرعامل و امنیت ملی

پدافند غیرعامل نقش موثری بر ارتقا امنیت ملی دارد.امنیت ملی حالتی است که ملتی فارغ از تهدید از دست دادن تمام یا بخشی از جمعیت، دارایی و یا خاک خود، در آن به سر می برد. هرچند که تعاریف متعددی از امنیت و امنیت ملی ارایه شده اما می توان گفت بنا به همین تعریف امنیت ملی دارای مولفه هایی است که اقدامات پدافند غیرعامل بر همه این مولفه ها تاثیرگذار بوده و افزایش امنیت را به دنبال دارد.این مولفه ها عبارتند از:

• حفظ جان مردم : پدافند غیرعامل کاهش تلفات انسانی را به دنبال دارد.
• حفظ تمامیت ارضی : ایجاد بازدارندگی و افزایش آستانه مقاومت ملی توسط پدافند غیرعامل انجام می شود.
• حفظ سیستم سیاسی و اقتصادی : پدافند غیرعامل موجب کاهش آسیب پذیری زیرساخت های حیاتی و حساس کشور می شود.
• حفظ استقلال و حاکمیت کشور : حفاظت مراکز عمده هدایت و راهبری ونظامی و اجتماعی کشور از نتایج پدافندغیرعامل است.

اهمیت و قابلیت های کلیدی پدافندغیرعامل در یک کشور

پدافند غیرعامل به سبب افزایش توان بازدارندگی، نقش ممتازی در کاهش احتمال درگیریهای نظامی داشته و در صورت پیاده سازی صحیح، خواهد توانست آثار مخرب چنگ ها را کاهش دهد.کشورهایی که پدافندغیرعامل را به عنوان یک راهکار استراتژیک برمیگزینند به شرایطی از نظر کاهش آسیب پذیری دست می یابند که مطامع مشورهای تهدید کننده برعلیه آنها کاهش می یابد.در جهان امروز کشورهایی که نقاط آسیب پذیری فراوان دارند، عوامل تهدید از بیرون را در درون خود ایجاد می نمایند.پدافند غیرعامل راهبردی است که از برخی قابلیت های کلیدی برخوردار می باشد که این قابلیت ها می توانند ضامن توسعه همراه با امنیت در کشور باشند.اهم این قابلیت ها عبارتنداز:

• بستر مناسب توسعه پایدار
• هم راستا با سیاست های تنش زدایی
• پایدارترین و ارزان ترین روش دفاعی
• مناسبترین راهکار افزایش آستانه مقاومت ملی
• پشتوانه اقتدار ملی
• یکی از مهمترین ابزار بازدارندگی
• مناسب ترین شیوه کاهش آسیب پذیری
• صلح آمیزترین روش دفاع
• فطری ترین عنصر دفاعی بشر در برابر حوادث

 

پدافند غیرعامل چیست؟

بر اساس سند راهبردی پدافند غیر عامل کشور که توسط سازمان پدافند غیر عامل کشور برای سال 92 تا 96 تدوین شده است، پدافند غیر عامل به این صورت تعریف شده است:

«مجموعه اقدامات غیر مسلحانه که موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب پذیری، تداوم فعالیت های ضروری، ارتقاء پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدیدات و اقدامات نظامی دشمن می شود.»